Sokołowski Tadeusz, pseud. i nazwiska konspiracyjne: Trop, Zator, Tadeusz Serafin (1905–1943), jeździec sportowy, oficer WP i Armii Krajowej, cichociemny. Ur. 25 IX w Zemłosławiu (pow. oszmiański), był synem Aleksandra, administratora majątków, i Bronisławy z Kurtzów.
W l. 1914–20 uczył się S. w Szkole Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie. Należał wówczas do 3. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, w której dosłużył się funkcji zastępowego i Krzyża Harcerskiego II st. W r. 1918, już po ustąpieniu Niemców z Warszawy, wstąpił do organizacji wojskowej «Pierwszy Pułk Czwartaków». W r. 1920 uczył się w V Państwowym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie (dawne Konopczyńskiego) i t.r. wstąpił do Korpusu Kadetów Nr 2 w Modlinie. Po wybuchu III powstania śląskiego brał w nim udział jako instruktor w stopniu plutonowego (czerwiec 1921). Po zdemobilizowaniu 5 VII 1921 powrócił do Korpusu Kadetów, w którym w r. 1924 zdał maturę. W l. 1924–6 uczył się w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu i po jej ukończeniu został promowany na stopień podporucznika z dn. 15 VIII 1926. Przydzielony do 14. Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku, pełnił funkcję dowódcy plutonu w 1. baterii, a następnie adiutanta Dowództwa Artylerii Konnej 1. Dyw. Kawalerii. Przeniesiony 31 III 1928 do l. P. Szwoleżerów im. J. Piłsudskiego (P. Szwol.), był S. dowódcą plutonu w III szwadronie. Został awansowany na porucznika (ze starszeństwem z dn. 15 VIII 1928). We wrześniu 1931 odbył kurs instruktorów jazdy konnej w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu i wyższy kurs instruktorów jazdy konnej (październik 1932 – sierpień 1933). Z dn. 1 I 1935 awansowany został na rotmistrza. W l. 1936–8 studiował w Wyższej Szkole Wojennej (XVII promocja) i po jej ukończeniu otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. Powrócił do 1. P. Szwol.
W l. 1930–7 odnosił S. liczne sukcesy na konkursach hipicznych. M.in. 5 V 1932 uzyskał II nagrodę w Konkursie Ujeżdżania Koni w Grudziądzu, 30 IX t.r. na Mistrzostwach w Ujeżdżaniu Konia (Łazienki) zdobył tytuł I wicemistrza i srebrny medal, 26 IX 1935 odniósł zwycięstwo w I serii w Konkursie Krajowym Ujeżdżania w Warszawie, 6 X t.r. został I wicemistrzem Polski w skokach przez przeszkody (Łazienki). Wchodził w skład polskiej ekipy na olimpiadę w Berlinie w sierpniu 1936 (tu jednak nie ukończył parcoursu). Na międzynarodowych konkursach hipicznych (29 VIII – 6 IX t.r.) był zawodnikiem drużyny polskiej, która zdobyła Puchar Nagrody Łotwy i m. Rygi oraz Naczelnego Wodza Perkunasa, indywidualnie otrzymał (na «Zbiegu») I nagrodę w Konkursie o Nagrodę m. Rygi. Na Mityngu Popularnym w Lublinie (29 IX – 4 X t.r.) został mistrzem skoków przez przeszkody. Działał w Wojskowych Klubach Sportowych: «Gryf» w Toruniu (1926) i «Legia» w Warszawie, gdzie kierował sekcją jeździecką i był zastępcą kierownika w l. 1937–9. Od listopada 1938 do sierpnia 1939 był S. dowódcą szwadronu w 1. P. Szwol. i wchodził w skład sztabu Grupy gen. Stanisława Skwarczyńskiego (tzw. Korpus Interwencyjny) jako zastępca szefa Oddziału II. Po rozwiązaniu korpusu z dn. 31 VIII 1939 dalej pozostawał w sztabie gen. Skwarczyńskiego, który od 3 IX t.r. dowodził południowym zgrupowaniem Armii Odwodowej «Prusy». Dn. 9 IX t.r. przydzielony został do sztabu dowódcy Armii «Lublin» gen. Tadeusza Piskora, a od 19 do 21 IX t.r. pełnił funkcję dowódcy dywizjonu rozpoznawczego w Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej i brał udział w pierwszej bitwie tomaszowskiej (17–20 IX t.r.). Dn. 13 X 1939 przeszedł granicę polsko-węgierską i przez Jugosławię i Włochy przybył 23 X t.r. do Francji. Odkomenderowany z Paryża do Coetquidan, pełnił służbę w I Dywizjonie Kawalerii oraz Wileńskim Dywizjonie Rozpoznawczym 2. Dyw. Strzelców Pieszych w Parthenay. W Granville ukończył kurs szyfrowy i przeciwpancerny.
Po kapitulacji Francji S. został 23 VI 1940 ewakuowany z Le Verdon do Wielkiej Brytanii (Liverpool). Pełnił tam służbę w grupie płk. Stanisława Sosabowskiego, w 3. P. Kawalerii płk. Emila Gruszeckiego oraz w dywizjonie przeciwpancernym 10. Brygady Kawalerii Pancernej i 14. P. Ułanów Jazłowieckich, gdzie był dowódcą szwadronu szkolnego. Zgłosiwszy się do służby w kraju, przeszedł szkolenie konspiracyjne ze specjalnością dywersji i 29 XI 1941 został zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Przybrał wówczas pseud.: Trop i Zator oraz nazwisko Tadeusz Serafin. W nocy z 30 na 31 III 1942 (operacja lotnicza o krypt. Belt) wykonał skok z samolotu niedaleko Baryczy koło Końskich. Po skoku awansowany został na majora ze starszeństwem od 30 III 1942. Otrzymał przydział na IV Odcinek «Wachlarza» jako zastępca dowódcy, a od końca sierpnia 1942 jako dowódca Odcinka. Jedną z akcji dywersyjnych przeprowadzonych przez niego było wysadzenie 6 VI t.r. lokomotywy koło Mińska. Stale był w ruchu, podróżując między Baranowiczami, Lidą a Warszawą. Zaktywizował działania dywersyjne w podległych sobie ośrodkach (bazach): Słucku, Bobrujsku, Mohylewie, Orszy i Połocku. W wyniku załamania się aresztowanego przez Niemców jego podkomendnego, prawdopodobnie 8 XII 1942 aresztowało S-ego Gestapo w firmie mińskiej «Tomaszewski» wraz z in. cichociemnymi. Po nieudanej próbie odbicia z więzienia mińskiego S. został zamordowany w nocy z 6 na 7 II 1943. Odznaczony był: Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Z małżeństwa (zawartego w r. 1930) z Jadwigą Vandalli-Małachowska, S. dzieci nie miał.
Nazwisko S-ego umieszczono na tablicy poświęconej polskim olimpijczykom, którzy zginęli w walce z okupantem hitlerowskim, wmurowanej w r. 1968 przy bramie wejściowej Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie.
Tochman K. A., Słownik biograficzny cichociemnych, Rzeszów 1996 II (fot.); Roczn. Oficerski, W. 1928, 1932; Ciepłowski S., Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII–XXw., W. 1987; – Bystrzycki P., Znak cichociemnych, P. 1991; Chlebowski C., Zagłada IV Odcinka, W. 1980 (fot.); tenże, Wachlarz, W. 1985 (fot.); Garliński J., Politycy i żołnierze, Londyn 1971; Pruski W., Dzieje konkursów hipicznych w Polsce, W. 1982 s. 135, 164–5, 219–20, 223, 230–1, 235–6, 238, 246–7, 259, 261, 293, 306; Tucholski J., Cichociemni, W. 1988 (fot.); W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Red. W. Chocianowicz, Londyn 1969; – Drogi cichociemnych, Londyn 1972 s. 116, 117, 389 (fot.); Jankowski S. „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia 1939–1946, W. 1984 I–II; Jokiel J., Wróciłem „najkrótszą drogą”, W. 1990; Paczkowski A., Ankieta cichociemnego, W. 1987; Porwit M., Spojrzenie poprzez moje życie, W. 1986; – „Przegl. Sportowy” 1935 nr 106 (fot); – B. Ossol.: rkp. 15623/II t. 2; CAW: Akta personalne S-ego. sygn. 2232, 21721, KZ 17–1245; Studium Polski Podziemnej w Londynie: Dok. osobowe i weryfikacyjne S-ego, bez sygn.
Krzysztof A. Tochman